عکاسی از شفق قطبی جذاب و آسان است، اما اگر نزدیک مدار قطب شمال زندگی می‌کنید. درغیراینصورت برای یافتن مناظر بهتر، نیاز به سفر دارید. بابک تفرشی، عکاس، از منظره‌ی نورهای شمالی در شمال سوئد عکاسی کرده است. تمامی عکس‌ های این مطلب متعلق به اوست.

تماشای جلوه‌ی زیبای شفق‌ها می‌تواند یک تجربه‌ی زیبا در طول زندگی شما باشد. نورهای جادویی سوسو می‌زنند و با پرتوهای رنگارنگ می‌رقصند و فرم‌هایی در آسمان می‌سازند که دائم در حال تغییرند. اگر مشتاق هستید که نمای باشکوهی از آن‌ها را ببینید، اسفندماه زمان خوبی از سال است.

شفق‌های تکی و یگانه، غیرقابل پیش‌بینی هستند. برخی از آنها نتیجه‌ی خروج جِرم از تاج خورشیدی (CMEs) است که چند روز زودتر از خورشید خارج شده‌اند. در حالی که بقیه توسط بادهای پرسرعت خورشیدی، که از گودال‌های خورشیدی به سمت زمین پرتاب شده‌اند، تولید می‌شوند.

هیچ کدام از این رویدادها وقوع شفق‌های قطبی زیبا را تضمین نمی‌کند اما می‌توانند امکان وقوع آنها را افزایش دهند. شفق‌ها می‌توانند کمتر از چند ثانیه یا به مدت چند ساعت طول بکشند. برای دوره‌های موفقیت‌آمیز عکاسی باید برای بردن دوربین عکاسی خود به عمق شب برنامه‌ریزی کنید.

بیشتر شفق‌ها به رنگ سبزِ کم‌رنگ دیده می‌شوند که به راحتی قابل مشاهده است، زیرا چشم‌های ما در برابر طیف رنگی سبز بسیار حساس است. بنفش، آبی و زرد در هنگام فعالیت‌های عظیم مشاهده می‌شوند و شفق‌های عمیقِ قرمز در هنگام طوفان‌های شدید مشاهده می‌شوند. هرچند شفقی که کم رنگ و کم نور ظاهر می‌شود ممکن است در عکس‌های شما بسیار پرنور و پررنگ دیده شود. رنگ شفق‌ها از فوتون‌هایی می‌آید که از اتم‌های اکسیژن و نیتروژن و مولکولهای اتمسفر ما منتشر شده‌اند که با ذرات بادهای خورشیدی -که در میدان مغناطیسی زمین در حال چرخش هستند- برانگیخته شده‌اند.

آماده باشید

عکاسی از شفق قطبی مانند همه‌ی انواع عکاسیِ امروز، نیاز مبرم به دوربین های SLR دارد. اگرچه با دوربین‌های متوسط point-and-shot (یا کامپکت دیجیتال) می‌توان با تنظیمات مناسب، از شفق‌ها آسان و راحت عکاسی کرد. اگر برنامه‌ی سفر برای عکاسی از شفق قطبی را دارید، این لیستی از مواردی است که باید با خود همراه داشته باشید.

نخست اینکه، دو دوربین داشته باشید. یک دوربین می‌تواند نقش کمکی را برای دوربین دیگرِ شما ایفا کند. یا می‌توانید از آن برای گرفتن عکس های اضافی استفاده کنید؛ همزمان با اینکه دوربین اصلیِ شما در حال گرفتن فریم‌های ویدئوی تایم‌لپس است. همچنین، چون هدف شما نوار بزرگی از شفق‌های قطبیِ گازی و کم نور است، دوربین‌های چندمگاپیکسلی می‌توانند تصاویر درخشان‌تری از شفق‌ها ثبت کنند. اگر چه، پیکسل‌های کوچک منابعِ نوریِِ نقطه‌ای، مانند ستاره‌ها را سچوره می‌کنند و دامنه‌ی دینامیکی عکس را در مقادیر بالای ایزو (۱۶۰۰ و بالاتر) کم می‌کنند. [محدوده دینامیکی یا Dynamic Range عبارت است از تفاوت مقدار روشنایی بین تاریک‌ترین نقاط و روشن‌ترین نواحی عکس که دارای جزئیات قابل تشخیص باشند] گرچه دوربین‌های فول فریمِ DSLR با پیکسل‌های بزرگ عموما رنگ‌های بهتری در عکاسی از شفق‌ها به وجود می‌آورند، اما برای عکاسی از شفق‌ها لزوما نیاز به داشتن آن‌ها نیست. سرعت پیشرفت تکنولوژی بارها اعلام کرده است که به این قاعده‌ی کلی پاسخ خواهد داد.

اگر دوربین اصلی شما DSLR است، میتوانید با کیفیتی بسیار بالا، با استفاده از یک لنز واید و با سرعت دیافراگم بالا بهترین تصاویر را ثبت کنید. لنزهای ارزان‌قیمتِ کارخانه‌های نسل سوم، تصاویری معوج از ستاره‌ها ایجاد می‌کنند و زبانه‌هایی نیز در لبه‌ی تصویر به وجود می‌آورند که به طور جدی کیفیت عکس شما را پایین می‌آورد. همچنین، ازاستفاده‌ی لنزهای وایدِ زوم، مانند ۲۰۰-۱۸ و ۱۰۵-۲۴ میلی‌متر بپرهیزید. لنزهای زوم، نسبت به لنزهای پرایم (فاصله کانونی ثابت) اغلب کندتر هستند. یک لنز واید با f/2  در مقایسه با یک لنز زوم با f/3.5 می‌تواندشفق‌ها را با نوردهی‌های کم‌تری ثبت کند. در شرایط با نور کم، نوردهی‌های طولانی با لنزهای با سرعت کم، موجب تار شدن شفق‌ها می‌شود، به همین خاطر بهتر است از لنزهای با دیافراگم f/2.8 و کمتر استفاده کنید. لنزهای بسیار واید و با فاصله کانونیِ بسیار کم برای عکاسی از نورهای شمالی بسیار مناسب است، چرا که می‌توانند با زاویه دیدی حدود صد درجه و یا بیشتر، آسمان را پوشش دهند که شما را قادر می‌سازد تمام پهنای شفق را در کادر خود بگنجانید. برای دوربین‌های قطعِ APS، لنز فیش‌آی(چشم‌ماهی) ۱۰mm f/2.8 یک گزینه‌ی بسیار مناسب است. همچنین برای دوربین‌های فول‌فریم (Full Frame) می‌توان از لنزِ فیش‌آی ۱۵mm f/2.8 استفاده کرد.

در جریان طوفان‌های ژئومغناطیسی که باعث ایجاد شفق‌های درخشان در تمام پهنه‌ی آسمان می‌شود، تنها لنزهای دایره‌وار فیش‌آی، مانند فیش‌آی ۸mm تمام پهنه‌ی آسمان را در یک شات ثبت می‌کند. اگرچه این لنزها که دیافراگم آن‌ها معمولا f/3.5 یا بیشتر است از نظر عکاسی کند محسوب می‌شوند‌، میدان دید بازِ آن‌ها و مقیاس تصویر کوچکشان به شما اجازه می‌دهد که با حداقلِ تاری، در نوردهی‌های طولانی‌مدت، تصویر را ثبت کنید.

به یاد داشته باشید که حداقل دو کارت حافظه برای هر دوربین خود به همراه داشته باشید. کارت‌های حافظه‌ی ارزان‌قیمت در دماهای سرد بد عمل می‌کنند. بنابراین داشتن یک کارت حافظه کمکی می‌تواند باعث شود که زمان را از دست ندهید.

در هنگام عکاسی از شفق‌ها، از فیلترهای عکاسی استفاده نکنید. فیلترهای مسدودکننده‌ی ماوراء‌بنفش یا مادون‌قرمز که برای محافظت از سطح لنز و عکاسی در طول روز عالی و مفید است، می‌تواند باعث ایجاد نوارهایی زشت در تصویر شفق‌ها شود. چرا که این فیلترها برخی طول موج‌هایی را که شفق از خود منتشر می‌کند را مسدود می‌کنند. همچنین ادیت و حذف این نوارها با روش‌های نرم‌افزاری پس از عکاسی بسیار مشکل است. در دماهای سرد مناطق نزدیک به قطب شمال، جایی که شفق‌ها مکررا دیده می‌شوند‌، برفک بر روی فیلترها بسیار سریع‌تر تشکیل‌می‌شود تا بر روی لنزهای در معرض نور. حتی در شرایط گرم و مرطوب‌، زمانیکه دما به شدت کاهش می یابد، ایجاد رطوبت و عمل میعان بر روی لنزهای شما یک مشکل عمومی است. پوشش برای لنز برای محافظت در برابر شبنم و یخ زدگی مفید خواهد بود. گرم‌کننده‌هایی برای تلسکوپ وجود دارند که از شبنم و یخ‌زدگی جلوگیری می‌کند. می‌توانید از این گرم‌کننده‌ها برای لنز دوربین خود استفاده کنید. این گرم‌کننده‌ها نیاز به منابع نیروی (باطری) مجزا دارند.

شب‌های سرد، در عرض‌های جغرافیایی شمالی‌، باطری‌های یدکی یا منابع خارجی، در ابزارهای شما بسیار کار‌آمد هستند، چرا که دمای سرد عمر باطری را کم می‌کند. باطری‌های اضافی را در جیب خود گرم نگه دارید تا در نگهداری نیرویشان کمک کنید. دوربین‌های قدیمی‌تر DSLR  نسبت به مدل‌های جدید، مصرف انرژی بالاتری دارند و در موقعیت‌های سرد باطری را بعد از حدود دوازده شات تخلیه می‌کنند. مدل‌های جدیدتر توانایی نگه‌داری نیروی بیشتری دارند و می‌توانند حتی در هوای شدیدا سرد، چیزی حدود ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ فریم عمل کنند. بنابراین داشتن حداقل یک دست باطری اضافی در طول یک شب عکاسی بسیار مفید خواهد بود. در صورتی که تایم‌لپس تهیه می‌کنید‌، تعویض باطری می‌تواند موجب ایجاد شکاف و وقفه در میان تایم‌لپس شود. گریپ یا باطری‌های قوی‌ترِ خارجی (اکسترنال) می‌توانند گزینه‌های خوبی برای اجتناب از ایجاد وقفه در تایم‌لپس، در طول تصویربرداری باشند.

گرم‌کننده‌های شیمیایی دست، وسیله‌ی کمکی بسیار خوبی است که می‌توانید از آن‌ها برای گرم نگه‌داشتن انگشتانتان و باطری‌های اضافی استفاده کنید. ابزارهای شما نیز می‌توانند به باطری‌ها اضافه شوند تا به زمان کارکرد آن‌ها اضافه شود.

سیم رهاکننده‌ی شاتر (دکلانشور) وسیله‌ای بسیار مهم در عکاسی از شفق‌های قطبی است. مدل‌های قابل برنامه‌ریزی برای تصویربرداری تایم‌لپس یا نوردهی‌های طولانی مدت (بیشتر از سی ثانیه) مفید خواهند بود. با افزایش زمان نوردهی که در ساده‌ترین دوربین‌ها نیز وجود دارد؛ شما قادر خواهید بود جلوه‌ی درخشان شفق‌ها را ثبت کنید.

پیشنهاد میکنم که سه‌پایه‌ای مستحکم همراه خود داشته باشید، حتی اگر حمل آن دشوار باشد. یک سه‌پایه‌ی محکم به شما برای جلوگیری از ثبت عکس‌هایی تار یا ستاره‌های موج‌دار که در اثر وزش باد و لرزش دوربین ایجاد شده است، کمک می‌کند . هنگامی که از شفق‌های قطبی با منظره‌ای بدیع عکاسی می‌کنید، یک سه‌پایه‌ی بلند به شما کمک می‌کند تا بدون نیاز به خم شدن برای دیدن منظره‌یابِ دوربین، عکس خود را ثبت کنید. لوازم جانبی، از جمله بال هد (Ball-head) از کلگی‌های استانداردِ سه‌محوره سبک‌تر بوده و شما را قادر خواهد ساخت تا سریع‌تر کادربندی کنید.

هنگامی‌ که شب هنگام از افق عکس می‌گیرید، اطمینان از تراز بودن دوربین با افق مشکل خواهد بود، بنابراین ترازِ حبابیِ کوچکِ روی سه‌پایه، به شما کمک خواهد کرد.

مانند گونه‌های دیگرِ عکاسیِ نجومی، بهترین مناطق، مکان‌هایی دور از مناطق مسکونی‌ست. بهتر است برای امنیت بیشتر، فردی را به همراه خود ببرید. یا مطمئن باشید کسی می‌داند که شما به کجا رفته اید. اگر به تنهایی سفر می‌کنید، انواع متفاوتی از وسایل دفاعی در برابر حیوانات، مانند اسپری یا ابزارهای فراصوتی همراه خود داشته باشید. حیوانات وحشی معمولا از مواجهه با انسان دوری می‌کنند، اما با این حال باید خطر مقابله با آنها را به حداقل برسانید.

مقصد : شمال

هنگامی که وقوع یک شفق قطبی را پیش‌بینی می‌کنید، مهم است بدانید برای شکار جلوه‌ی بهتری از شفق‌ها باید به کجا بروید. باور غلطی وجود دارد که شفق ها در قطب‌های مغناطیسی، بزرگ‌تر و به اصطلاح پرنورتر دیده می‌شوند. در واقع، شفق‌ها معمولا در حلقه‌ی بزرگی به گستره‌ی حدودا ۴۰۰۰ کیلومتر اطراف قطب‌های مغناطیسی رخ می‌دهند. در مرکز این بیضی، شفق‌ها در افق جنوبی دیده می‌شوند و کمتر تکرار می‌شوند. مانند شمال آلاسکا و کانادا.

اگرچه، بادهای قدرتمند مغناطیسی می‌توانند در عرض‌های جغرافیاییِ میانی نیز منجر به ایجاد شفق‌ها شوند، اما وقوع آن بسیار نادر است. به همین خاطر بهترین شانس شما برای سفر، برنامه‌ریزی برای مکانی است که تکرار شفق‌ها در آنجا بیشترین احتمال را دارد؛ مانند ایسلند، آلاسکا و شبه‌جزیره‌ی اسکاندیناوی.

اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که پدیده‌ی شفق‌های قطبی در آن مکرراً اتفاق می‌افتد و یا ترجیح می‌دهید که منتظر بادهای عظیم مغناطیسی باشید تا شفق ها را به عرض جغرافیایی شما بیاورد، می‌توانید فعالیت بادهای خورشیدی را مورد مطالعه قرار دهید تا بهترین زمان را برای عکاسی انتخاب کنید. بعضی وبسایت‌ها، از جمله SpaceWeather  اندازه‌گیریِ جهانی فعالیت‌های مغناطیسی را، با مقیاسی که به آن شاخصِ KP  می‌گویند، مورد سنجش قرار می‌دهند. این شاخص، دامنه‌ای از صفر که کمترین فعالیت است، تا ۹ که به معنی در راه بودن بادهای عظیم مغناطیسی می باشد را داراست. شاخص ۵ یا بیشتر از آن، نشان‌دهنده‌ی احتمال زیاد برای فعالیت شفق‌های قطبی در عرض‌های شمالی حدود ۴۰ درجه یا بالاتر در نیمکره‌ی غربی است. اما در عرض های شمالیِ حدود ۶۰ درجه، مانند شمال کانادا ، میزان شاخص KP  حدوداً ۳،  شفق‌های روشنِ قابل مشاهده‌ای را در سمت الرأس ایجاد می‌کند.

اگرچه طوفان‌های مغناطیسی نادر هستند، قدرتمندترین آنها یک بار در هر چرخه‌ی فعالیت خورشیدی رخ می‌دهد. آخرین مورد آن در اواخر اکتبر ۲۰۰۳ رخ داد، بنابراین به همین زودی باید منتظر بعدی باشیم! می‌توانید برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی شاخص KP  و پیش‌بینی شفق‌های قطبی به مرکز پیش‌بینی SpaceWeather یا NOAA مراجعه نمایید.

شکار نورهای شمالی

ثبت بهترین تصاویر از شفق‌ها منوط به میزانِ شدت این پدیده است. اما ابتدا، نیاز دارید که دوربین خود را فوکوس کنید. لنز خود را در بی‌نهایت فوکوس کنید و اگر دوربین شمال دارای حالت Live View است، آن را در این حالت قرار دهید. همچنین می‌توانید به صورت امتحانی عکس بگیرید؛ بر روی یک ستاره‌ زوم کنید تا ببینید لنز فوکوس و تصویر واضح است یا خیر. اگرچه بهرحال دقیق‌ترین فوکوس هم تا حد فوکوس کردن با تلسکوپ حاد و بحرانی نیستند اما باز هم نکته‌ی بسیار مهم در عکاسی شب است. به خاطر داشته باشید، سوژه‌ی اصلی شما آسمان است، بنابراین از اجرام پیش‌زمینه برای فوکوس کردن استفاده نکنید.

هنگامی که دوربین شما فوکوس شد، می‌توانید به صورت امتحانی با یک نوردهی کوتا‌ه‌مدت عکس بگیرید تا متوجه شوید کمترین میزان نوردهی برای به حداقل رساندن تار بودن تصویر و همچنین برای اینکه نمایی مناسب از شفق به‌دست بیاید چقدر است. در منطقه‌ای مناسب، شفق‌ها به صورت کمان‌های چندتایی ظاهر می‌شوند که از افقِ شمال‌غربی تا شمال‌شرقی کشیده شده‌اند. برای ثبت بهترین تصویر از این نمایشِ تابناک بهتر است از نوردهی ده ثانیه با ایزوی ۸۰۰ استفاده کنید تا بتوانید هر حرکتی را ثابت ثبت کنید. منظره‌های کم نورتر نیازمند داشتن ایزوی بالاتر و نوردهیِ طولانی‌مدت مانند ۳۰ ثانیه یا بیشتر هستند.

همزمان با عکاسی از مناظر شب، زمان بیشتری را برای ساختن پس‌زمینه‌تان صرف کنید تا در نهایت ترکیب خوبی را نتیجه بگیرید. اگر می‌خواهید به بهترین نتیجه‌ی ممکن برسید؛ از خطوط پر رفت و آمد، بزرگراه‌ها و مناطق شهریِ روشن دوری کنید.

شفق‌ها رنگ‌های متفاوتی دارند، بنابراین تنظیم تراز رنگی (Color Balance) دوربین شما می‌تواند نکته‌ای مهم در ثبت بهترین تصاویر باشد. من معمولاً تراز سفیدی (White Balance) دوربین خودم (Canon EOS 5D) را مابین ۴۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کلوین قرار می‌دهم تا بیشترین گوناگونیِ رنگی را بسازم که طبیعی نیز به نظر می‌رسد. البته می‌توانید تراز سفیدی را در ویرایش بعدی در فایل‌های RAW تصحیح کنید.

هنگامی که در تمام طول شب عکاسی می‌کنم، از دو دوربین بهره می‌برم. از یکی برای گرفتن ترکیب‌های متفاوت در طول شب استفاده می‌کنم و دیگری را در یک جا ثابت می‌کنم تا در طول شب تصاویری متوالی برای تایم‌لپس ثبت کند، تصاویری که می‌توانم بعداً با استفاده از نرم‌افزارهای محبوبی همچون: Startrails، StarStaX، AVIedit یا AdobePhotoshop  تبدیل به فیلمی جذاب و خیره‌کننده کنم.

غیرقابل پیش‌بینی بودن شفق‌ها با تغییر شکل آن‌ها ترکیب شده و این جذابیت قطب را به هدفی برای عکاسان نجومی و همچنین رصدگران تبدیل کرده است. با دنبال کردن این راهنما، شما قادر خواهید بود تا عکس‌ها و فیلم‌هایی در سطح جهانی از شفق‌های قطبی بگیرید.

عکاس بابک امین‌تفرشی بنیان‌گذار پروژه‌ی «جهان در شب» و برنده‌ی جایزه‌ی لنارت نیلسون برای عکاسی علمی. عکس‌های منظره در شبِ او را در سایت www.dreamview.net ببینید.